Wat heeft Teresa van Ávila ons vandaag nog te zeggen?

Zelfs na meer dan 500 jaar zijn de zorgen van de heilige Teresa nog steeds relevant. Voor mij is één ding zeker: de kerkleraar is een voorbeeld van sterke vrouwen in de kerk.

Ik denk dat ze ons op twee vlakken iets te zeggen heeft. Ten eerste was Teresa van Avila de eerste vrouw die tot kerkleraar werd uitgeroepen en was ze zeer invloedrijke in haar tijd. Ze heeft vrouwen in de kerk iets te zeggen – als een groot rolmodel en door wat ze in de kerk probeerde te bereiken.

En het andere punt is natuurlijk haar mystieke theologie, die ook vandaag de dag nog zeer actueel is. Zeg maar de weg naar binnen, God vinden en zoeken in je eigen innerlijk.

Wat heeft Teresa dan te zeggen over het thema "Vrouwen in de kerk"?

Het ging erom dat ze samen met Johannes van het Kruis de Karmel heeft hervormd.  Dat was geen gemakkelijke onderneming, maar het getuigt natuurlijk van een enorm talent dat ze heeft laten zien: om dit project Karmel aan te pakken, zelfs tegen groot verzet in.  En daarmee heeft ze ook een voorbeeld gegeven van de kracht en capaciteiten van vrouwen in de kerk.  Er is die beroemde uitspraak van haar overgeleverd: "Ik ben een vrouw en bovendien geen goede", met een licht ironische ondertoon.  Dan kunnen we echt zien: met Teresa van Ávila hebben vrouwen iemand in de kerk aan wie ze zich kunnen spiegelen en aan wie ze zich kunnen vasthouden. 

Een sleutelwoord om haar karakter te belichten is 'vriendschap'.  Dat is eigenlijk een heel bijzondere drijfveer voor haar.

Dat is inderdaad zo. Vriendschap enerzijds en vriendschap anderzijds. Maar bovenal het grote thema van vriendschap met God. En deze vriendschap met God, die op het pad van de mystieke theologie wordt uiteengezet. Die God is juist degene die niet op de een of andere manier boven alle hemelen troont, degene die ver weg is – maar degene die zich volledig tot mij heeft gewend. Dit is wat zij het "innerlijke kasteel" in het hart van de ziel noemt, waarin het mystieke basismotief huist. Dit is, om zo te zeggen, de wortel van deze relatie met God, van vriendschap met God.

Een beroemd citaat van haar is "Als je vast, vast dan, als je patrijs eet, eet dan patrijs." Dat is heel eenvoudig, dat begrijpt iedereen. En toch zit er een heleboel achter? Ze bedoelt dan dat we rustig aan moeten doen, niets overdrijven, eerder het evenwicht en de gulden middenweg zoeken. Dat is bijna een soort Benedictijnse grondwet, alles op zijn juiste plaats laten zijn. Als vasten op zijn plaats is, laten we dan ook vasten, maar laten we het ook niet overdrijven. Laten we vooral niet alleen vasten, want dan is dat een misverstand van het christendom. Daar hoort ook het genieten bij, daar hoort ook de patrijs bij.

Maar er waren ook fasen van twijfel, angst en verdeeldheid. Ook daarin kan ze ons een voorbeeld zijn, juist omdat ze duidelijk maakt dat ook heiligen en kerkleraren niet perfect zijn, dat niemand perfect is. En juist daarin is ze een voorbeeld in deze twijfel.Twijfel hoort bij geloof, net als angsten en vrees, tot aan het punt dat ze ook weer kunnen motiveren om een weg naar God te vinden of te zoeken.

De mystica Teresa van Ávila (1515-1582) is postuum onderscheiden met een eredoctoraat van haar universiteit in haar thuisland. De eerbetuiging vond plaats in 2015, ter gelegenheid van de 500ste verjaardag van de geleerde kloosterzuster.

De doctoraatshoed en de universiteitsmedaille werden namens de Karmelietenorde door de generaal-overste, Saverio Cannistra, in ontvangst genomen. Teresa van Ávila werd al in 1622 heilig verklaard.

Paus Paulus VI (1963-1978) verhief haar in 1970 als eerste vrouw tot kerkleraar.